نگاهی به اسرار ساختارهای سنگی در صحاری عربستان سعودی
نگاهی به اسرار ساختارهای سنگی در صحاری عربستان سعودی
ساختارهایی که پیش از این توسط قبایل باستانی ساخته شدهاند تاکنون تنها با استفاده از تصاویر ماهوارهای Google Earth قابل مطالعه بودند. اما اخیرا مقامات سعودی به این نتیجه رسیدند که برای مشاهده این ساختارها از هلیکوپتر استفاده کنند و یک باستانشناس را برای همراهی و مطالعه دعوت کردند.
به گزارش نیویورک تایمز، حدود یک دهه، دکتر دیوید کندی از مانیتور رایانهی خود هزاران ساختار سنگی مرموز و پراکنده در بیابان عربستان را مشاهده و مطالعه میکرد و از دیدن این ساختارها شگفت زده میشد. این باستانشناس با تصاویر ماهوارهای Google Earth ، محوطههای تدفینی و سایر آثار باستانی، که هزاران سال پیش توسط قبایل عشایری ایجاد شده بود، مورد بررسی قرار داد. اما او نتوانست مجوز بازدید از این کشور را به منظور، رصد و مشاهده نقوش باستانی از نزدیک بهدست آورد.
اما نهایتا پس از اعلام اینکه او حدود 400 دروازه سنگی را شناسایی کرده است، یک دعوتنامه از مقامات سعودی به منظور بررسی ابنیه پنهان شده در بیابانها با استفاده از هلیکوپتر دریافت کرد. دکتر کندی که اخیراً از دانشگاه وسترن استرالیا بازنشسته شده است، گفت:«این سازهها واقعا حیرت آور هستند!» هم چنین وی افزود: «از ارتفاع 150 متری، میتوان جزئیات اساسی سازههایی را مشاهده کرد که در تصاویر ماهوارهای تیره و نامرئی هستند؛ طی سه روز، وی بیش از 6000 عکس هوایی گرفت و پرده از شگفتیهای این ساختارهای سنگی برداشت.

مجموعهای از 19 ساختار به شکل «سوراخ کلید » در الوادی، در صحاری عربستان سعودی، که از هلیکوپتر، و توسط دیوید کندی، باستانشناس مشاهده شده است. دکتر کندی بیش از 6000 عکس هوایی از این سازههای مرموز و باستانی گرفته است. ©دیوید کندی
دروازههای سمحه که بیش از 360 متر طول دارند. © دیوید کندی
از سال 1997، دکتر کندی سازههای مشابه بسیاری را در سرزمینهای همجوار در اردن مطالعه کرده است. بسیاری از ساختارهای سنگی در دو کشور در زمینهای بازالتی معروف به «حرﮤ» هستند. این زمینها اغلب دارای جریانهای گدازهای هستند که در هنگام جاری شدند سرد شدهاند، و همچون مارهای شکاری در چشم اندازهای تاریک قابل مشاهده هستند.
کندی 200 محوطه در عربستان سعودی و در سراسر مناطق حرﮤ خيبر و حرﮤ عويد از طریق هلیکوپتر شناسایی کرد. سازههایی که او مشاهده کرد از نظر شکل و اندازه متغیر بود، و او این ساختارها را با عنواینی همچون «دروازه، بادبادک، مثلث، چشم گاو و سوراخ کلید» توصیف کرد.
از بین 400 سازهای که وی به عنوان «دروازه» در Google Earth شناسایی کرده بود، حدود 40 مورد را با استفاده از هلیکوپتر مورد مطالعه قرار داد و دریافت که سازهها به طور تصادفی در کنار هم قرار نگرفتهاند.
دروازه هایی با «چشم گاو». © دیوید کندی

سازهای «بادبادک شکل» در منطقه حرﮤ خيبر. © دیوید کندی
دکتر کندی گفت: «ما متوجه شدیم که این ساختارها بسیار پیچیدهتر از چیزی که در تصاویر ماهوارهای دیده میشوند بودند.» در واقع آنها صرفا انبوهی از سنگ نبودند؛ در واقع، هر نوار از دو خط موازی از تختهسنگهای مسطح که در لبههای هر نوار و رو به روی یکدیگر قرار گرفته بود و سنگهای کوچکی که فضای بین این دو نوار را پر میکردند ساخته شده بود. وی گفت: «آنها بسیار پیشرفتهتر از حد انتظار من بودند.»
بعضی از دروازهها 300 متر طول و 75 متر عرض داشتند. او گمان میبرد که قدیمیترین آن حدود 9000 سال قدمت داشته باشد. هرچند وی از کاربری و هدف ساخت این ساختارها مطمئن نیست، اما گمان میبرد كه احتمالا آنها برای اهداف كشاورزی استفاده شدهاند.
دکتر کندی همچنین نگاهی دقیقتر به حدود دهها سازهی «بادبادک» شکل، که برای اولین بار توسط خلبانان در دهه 1920 در خاورمیانه شناسایی شدهاند، داشت. دکتر کندی بیش از 900 مورد از آنها را در منطقه حرﮤ خيبر در عربستان سعودی شناسایی کرده است.
از بالا، آنها شبیه بادبادکهایی با رشته و دم، و غالباً بسیار بزرگ هستند و تعداد زیادی از آنها بیش از 400 متر طول دارند. باستانشناسان فکر میکنند که سازههای بادبادکی، حصاری برای شکار غزال، بوده است، جایی که شکارچیان برای شکار آنها بیرون میآیند. بعضی اوقات، چند سازهی بادبادک شکل با هم همپوشانی دارند، به طوری که اگر حیوانات از یک انتهای قیف مانند آن (تله) گذشتتند ، در دیگری گرفتار میشوند. دکتر کندی گفت: «در واقع راه فراری وجود نداشته.»
به گفته دکتر کندی، ساختارهایی که در عربستان سعودی شناسایی شده، بهتر از نمونههای اردن ساخته شدهاند. وی از دقت خطوط مثلثها و سوراخهای کلید ابراز شگفتی کرد، و گفت «گویی سازندگان به جای انتخاب تصادفی سنگها، نمونههای مسطح خاصی را انتخاب کردهاند.
مثلثها متساویالساقین بوده و به نظر میرسد که قصد اشاره به چیزی را دارند. بعضی اوقات آنها به سازهای شبیه به چشم گاو که حدودا 4 تا 40 متر از آن فاصله داشتند، متصل میشدند.
همچنین چندین سازه به شکل سوراخ کلید وجود داشت که گاهی اوقات در کنار هم قرار گرفته بودند. دایرهی سوراخهای کلید معمولا شبیه به حلقههای کامل بودند و دیوارهی آنها تقریباً یک متر ارتفاع داشتند.
این ساختارها ممکن است با اهداف تدفینی یا سمبلیک ایجاد شده باشند. دکتر کندی هیچکدام از سازههایی مورد مطالعه را با رادیوکربن، قدمتگذاری نکرد، اما گفت که گروههای بعدی باید تجزیه و تحلیل، و مطالعات دقیقتری انجام دهند. وی گفت: «بسیار حائز اهمیت است که شخصی به صورت جدی و مستمر پیگیری مطالعه این سازهها باشد.»
دکتر کندی از طرف عمر المدني، مدیر اجرایی کمیسیون سلطنتی استان العلا، که برای حفاظت از مکانهای زمینشناسی، تاریخی، و باستانشناسی این کشور تشکیل شده، دعوت شده است. او گفت: «دکترکندی سالهای زیادی را صرف عکسبرداری از تصاویر Google Earth کرده است، و ما توانستیم او را به مکانهای مورد مطالعه دعوت کنیم.» او افزود: دکتر کندی برای ما نوشت: «فکر کردن در مورد چگونگی زندگی در شبه جزیره عربستان و تلاش برای تصور چگونگی شکار، زندگی و دفن مردگان بسیار پیچیده است.»
دون بویر که دکتر کندی را همراهی میکند گفت: «دیدن آن تصاویر ماهوارهای یک چیز است و دیدن آن از پنجره هلیکوپتر آن هم از ارتفاع 100 متری یک چیز کاملا متفاوت است.»
آقای بویر در سن 70 سالگی دکترای خود را در زمینه زمینشناسی و هیدرولوژی به پایان میرساند. وی میگوید: «فکر میکنم تمام وقت آن بالا بودم. و به قدری جالب بود که از وصف خارج است.»
باستانشناسانی که در این پروژه مشارکت نداشتند، آن را گامی به جلو در پیش نمایش تاریخ غنی و پیچیده شبه جزیره عربستان نامیدند.
هوو گروت، باستانشناس دانشگاه آکسفورد ، گفت که تصاویر جدید بسیار مهم بودهاند و میتوانند کمک کنند تا نشان دهند چگونه جوامع بشری منظره طبیعی را تغییر دادهاند.
وی افزود: «اکنون چالش ما مدیریت انجام کار و تحقیق بر روی زمین است.» مایکل پتراگلیا، باستانشناس انستیتوی علوم تاریخ بشر ماکس پلانک، نیز با این نظر موافق است. وی گفت: «آنچه که بسیار مهم است انجام بررسی زمینی و کاوشهای تکمیلی است. در غیر این صورت، اماکن باستانی غالباً اسرارآمیز و مبهم به نظر میرسند.» وی افزود: «اکنون وظیفه بزرگ و دشوار ما این است که چنین ساختارهایی را در زمین مستند سازیم تا عملکرد آنها را بررسی کرده و زندگی انسان را درک کنیم.»

